Je hebt natuurlijk al allerlei kennis en interventies in huis. Maar zoek je nog naar hoe je daar een helder, samenhangend plan van maakt en je interventies goed inzet en uitvoert? De module Cognitief Gedragstherapeutisch Werker (CGW) van RINO Zuid helpt om van losse puzzelstukjes één duidelijk plaatje te maken. Of zoals docent Suzanne van den Haak het mooi samenvat: je gaat van ‘interventiestrooien naar een gedegen plan maken, uitvoeren, evalueren en waar nodig bijstellen’.

Cognitieve gedragstherapie (CGT): praktisch, klachtgericht en op maat
Suzanne van den Haak is GZ-psycholoog, cognitief gedragstherapeut en supervisor VGCt. Ze weet uit eigen ervaring hoe fijn het is om CGT als stevige basis te hebben. ‘Toen ik net afgestudeerd was als psycholoog was de markt heel beroerd. Je kon bijna geen baan vinden. Toen kwam ik bij een ggz-instelling terecht waar ze alleen maar met cognitieve gedragstherapie behandelden. Dat was mijn eerste aanraking met behandelen én meteen een schot in de roos. Het past bij mij als persoon: klachtgericht en in het hier en nu behandelen. En het is praktisch. Dat vind ik er heel erg leuk aan.’

Ze legt uit waarom juist CGT zo’n breed toepasbare methode is: ‘We weten dat het de meest evidence based behandeling is voor veelvoorkomende stoornissen. Dus je kunt er veel kanten mee op. Ik heb hierna nooit meer een therapievorm gevonden die zo goed bij mij aansluit.’

Van onbewust naar bewust bekwaam
Deelnemers aan de module geven vaak hetzelfde terug aan Suzanne. ‘Ze zeggen dan: ik begrijp nu eindelijk wat ik doe. Dat hoor ik heel vaak: ik ben nu bewust bekwaam in wat ik doe.’ En dat levert volgens Suzanne onder andere een betere behandeling op: ‘Je leert beter aansluiten bij de kern van de problematiek en kunt dan beter bepalen welke interventie passend is om ervoor te zorgen dat de reden waarom klachten in stand blijven aangepakt wordt.’

En dat is niet het enige, merkt Suzanne. ‘Deelnemers voelen zich sterker en zelfverzekerder in wat ze inzetten. En kijken ook kritischer: ik heb nu dit gedaan, maar schiet het ook op? Pakt de hypothese uit zoals ik had gedacht? Of moet ik toch iets anders proberen? Het wordt allemaal veel bewuster en doelgerichter.’

Geen strak protocol, maar maatwerk
Een veelgehoorde misvatting over CGT is dat het vooral protocolwerk zou zijn. Suzanne herkent dat beeld, maar volgens haar klopt het niet. ‘Het protocol is een middel, geen doel op zich. Het geeft je houvast en structuur, maar je blijft kijken naar de mens die je voor je hebt. Je maakt het op maat als dat nodig is.’ En juist dat leren deelnemers in de module: ‘Je moet weten wanneer je een protocol kunt volgen en wanneer je voor maatwerk moet kiezen. En hoe je dat vervolgens doet. Want het gaat natuurlijk altijd om kijken naar het individu en diens klacht of probleem, en wat er moet gebeuren om dat wat de klachten in stand houdt te doorbreken waardoor je kunt herstellen. Maatwerk zit hem ook in het maken van betekenis- en functieanalyses die in kaart brengen hoe de problematiek van de cliënt in elkaar zit. Welke betekenissen geven mensen aan situaties waardoor er negatieve gevoelens als depressie of angst ontstaan? En wat doen mensen in hun gedrag waardoor klachten in stand blijven? Behandelprotocollen gaan uit van standaard analyses per stoornis, maar je zult altijd moeten kijken of dat ook zo bij jou cliënt is of dat de analyses dan net anders zijn.’

Vertragen mag ook
Wat vinden deelnemers vaak lastig om onder de knie te krijgen? Volgens Suzanne is dat vooral de neiging om meteen oplossingen te willen bieden. ‘Het is heel eigen aan hulpverleners om altijd iets te willen geven: een oplossing. Maar je moet juist leren af en toe eens achterover te leunen en met een helicopterview te kijken: waar gaat alle informatie die ik krijg over? En is iemand bijvoorbeeld wel gemotiveerd voor deze aanpak?’

Het vraagt dus ook om afstemmen: ‘Je moet de combi maken tussen jouw analyse en expertise en de hulpvraag en wensen van de cliënt. En voorkomen dat je te snel zelf met een oplossing komt. Eerst investeren in dat iemand met jou aan boord komt om het plan uit te voeren. Dat de cliënt ook snapt: waarom gaan we dit doen en hoe gaat mij dit helpen om van mijn klachten af te komen?’

Leren door doen
Tijdens de trainingsdagen gebeurt er van alles. Suzanne: ‘Heel veel dagen in deze module geven me energie. In het begin is het vooral gericht op analyses leren maken. Dat is iets heel anders dan oefenen met bijvoorbeeld exposure. Eerst krijgen ze veel informatie over zich heen. Dat leren filteren is veel, maar aan het eind zie ik vooral een groep vol hele enthousiaste deelnemers die volop oefenen.’

De lesdagen zijn afwisselend en praktisch. ‘Altijd een combinatie van theorie en praktisch oefenen. Rollenspellen, dingen ervaren, uitproberen met elkaar of aan de hand van casuïstiek. Leren om het cognitief gedragstherapeutisch proces toe te passen in verschillende situaties. Deelnemers komen uit allerlei sectoren, dus je ziet ook hoe breed je CGT kunt inzetten.’

Een stevige basis, geen heilige graal
Suzanne: ‘Na het volgen van deze module ben je een therapeut die evidence-based CGT interventies kan inzetten, indiceren, evalueren en cliënten kan motiveren.’ En wat als je deze manier van denken en werken niet leert? Dan mis je volgens Suzanne een belangrijk fundament. ‘Je mist de theoretische basis om veel CGT-gebaseerde interventies zo efficiënt mogelijk in te zetten. CGT is evidence-based voor veelvoorkomende stoornissen.’

Maar, benadrukt ze, er zijn meerdere therapievormen die elk hun eigen structuur en waarde hebben. ‘CGT is gewoon een hele makkelijke, stevige basis die veel houvast geeft. Niet de heilige graal - maar wel iets dat je als therapeut bewust en doelgericht laat werken.’